Kaapstad

Geschiedenis

Vroege geschiedenis
Zuid-Afrika had een beduidende rol gespeeld bij de ontwikkeling van de vroege mens. Het land werd meer dan 100.000 jaar geleden al door kleine groepen Hominidae of mensachtigen bewoond. In het zuidelijke Kaapland is in Smitswinkelbaai bij Rooikrans en bij de Bonteberg gebeentes en steenwerktuigen ontdekt wat door mensachtige bewoners (de Homo erectus) is achtergelaten. Daarnaast is er in het Langebaan-strandmeer ten noorden van Kaapstad een menselijk spoor uit de periode 115.000 v.Chr. ontdekt.

De eerste bewoners waren jagers en verzamelaars, die eenvoudige steenwerktuigen en vuur gebruikten. Rond 8000 v.Chr. had de plaatselijke jagersgemeenschap kennis gemaakt met pijl en boog. De grote trek naar het binnenland begon rond 2000 v.Chr. waarbij de jagers uit de omgeving van Kaapstad in aanraking kwamen met de hoger ontwikkelde boerengemeenschappen.

De Kaap langs de zeeroute naar Indië
De Europese scheepvaart ontwikkelde zich in de 15e eeuw snel waardoor Portugese zeevaarders in staat waren om langs de westkust van Afrika steeds verder zuidwaarts te zeilen. Zij waren niet zo zeer in Afrika geïnteresseerd, maar meer in een zeeroute naar Indië voor de kostbare specerijen. De eerste Europeaan die op 3 februari 1488 bij de Mosselbaai een voet aan wal zette en met de plaatselijke Khoikhoi-stammen handel dreef was Bartolomeu Dias. Tijdens zijn terugreis naar Europa had Diaz dankzij de rustige weersomstandigheden voor de eerste keer de Kaap gezien en besloot om ook hier voet aan wal te zetten en een kruis op te richten. Hij had de Kaap vier maanden daarvoor, vanwege hevige stormen, niet gezien en noemde het "Kaap van Stormen". Later hernoemde de Portugese koning het naar Cabo da Boa Esperança ("Kaap de Goede Hoop"). Portugese zeevaarders lieten veel kruizen achter als zij langs voeren wat diende als landmark voor andere schepen en het bevestigde ook de Portugese aanspraak op het land. Vanaf 1500 kwamen Portugese schepen geregeld aan in de Mosselbaai om vers water en andere voorraden te laden.

De Tafelberg is in 1503 door de Portugees Antonio da Saldanha ontdekt en hij was daarnaast de eerste Europeaan in de geschiedenis die de Tafelberg beklom. Ondanks de strategische ligging van de Kaap, hadden de Portugezen geen belang gesteld om er een permanente nederzetting te stichten. Zij hadden andere nederzettingen zoals die van Mozambique, wat in tegenstelling tot de Kaap wel in alle Portugese behoeftes kon voorzien. Portugal had tot de laat 16e eeuw een monopolie op de zeeroute naar Azië.
De handel met de Khoikhoi, die de Portugezen van vers vlees voorzagen, vond niet altijd plaats op een eerlijke basis. Soms waren er geschillen die met geweld werden opgelost. De onderkoning van Portugees-Oost-Indië, Francisco d'Almeida, was samen met 55 van zijn manschappen tijdens een gevecht met Khoikhoi-krijgers gesneuveld.Dit voorval was onder andere de reden om niet met de kolonisatie van Zuid-Afrika te beginnen.
De slechte reputatie van de Kaap had de Britse overheid in 1620 er niet van weerhouden om aanspraak op de Kaap te maken, nadat een kapitein al de Engelse vlag op Leeuwenkop had gehesen. In 1611 voer een Hollands schip voor het eerst rechtstreeks van de Kaap naar Indië, in plaats van via de kustlijn van Oost-Afrika.

De Kaap als een Hollandse kolonie
Toen het Nederlandse schip Nieuw Haarlem op zijn terugreis van Indië op 25 maart 1647 met een bemanning van zestig leden aan de Kaap strandde, hadden de plaatselijke Khoikhoi voor het eerst een lange periode contact met de Hollanders. De bemanning onder bevel van onderkoopman Leendert Janszen bracht bijna een jaar aan de Kaap door voordat zij door een vloot van vijf Nederlandse schepen in maart 1648 opgepikt werden. Hun berichten over het gunstige klimaat en de goede ervaringen met de Khoikhoi en de ruilhandel, was voor de Vereenigde Oost-Indische Compagnie beslissend om een verversingspost aan de Kaap te stichten.
In economisch opzicht waren de gebieden in Azië meer belonend voor de Compagnie en daarom werd er in eerste instantie weinig belang gehecht aan een kleine verversingspost. De zeereis van Europa naar Azië, duurde destijds tussen de zes en acht maanden en het gevolg daarvan waren ziektes aan boord, zoals scheurbuik en daardoor waren er hoge sterftecijfers onder de manschappen. De reis zou winstgevender zijn wanneer er voldoende groente en vlees beschikbaar zouden zijn aan boord.
De koopman Jan Anthoniszoon van Riebeeck was aan boord van een van de vijf schepen die de zeelieden van de Nieuwe Haarlem hadden gered. Hij werd destijds verdacht van corruptie en had hij zichzelf beschikbaar gesteld voor de opbouw van het verversingspost. Zijn belangstelling om die post te bekleden was geworteld op de hoop om hierdoor genoeg vertrouwen te winnen om later overgeplaatst te worden naar het Indië.

Op 6 april 1652 hadden Jan van Riebeeck samen met zijn vrouw en vierjarige zoon en negentig manschappen, waaronder zeven andere vrouwen, in de Tafelbaai voet aan wal gezet. Als bescherming tegen aanvallen van de inboorlingen hadden de Nederlanders onmiddellijk het Kasteel de Goede Hoop gebouwd. Van Riebeeck gaf opdracht om een fort voor tachtig mensen te bouwen, kleine akkers aan te leggen, groente en vruchten te verbouwen en veehandel met de inheemse bevolking te drijven. De Compagnie wilden goede betrekkingen met hen hebben.
Het vierhoekige fort werd door een wal en palisades beschermd en vanaf 3 augustus waren alle kolonisten hierin gevestigd. Als gevolg van de strenge winter met regen en hagelstormen bezweken twintig mensen aan ziektes. De Compagnie was niet tevreden met de ontwikkeling van de nederzetting en had Van Riebeeck opgedragen om de kosten laag te houden en zelfvoorzienend te zijn. De boerderijactiviteiten waren duur en werd verder gekweld door een tekort aan mankracht en landbouwspecialisatie. De soldaten en ambtenaren waren veelal opgeleid voor handel en militaire opgaves en niet vertrouwd met landbouwmethodes. De ruilhandel met de plaatselijke Khoikhoi-stammen was beperkt tot vee.
In maart 1653 werd het verversingsstation voor de eerste keer op de proef gesteld. Een vloot onder bevel van admiraal Gerard Demmer deed tijdens de zeereis naar Nederland de nederzetting aan. De manschappen werden van groente, vlees en melk voorzien en deze prestatie van de kolonie werd door de admiraal bij zijn terugkeer in Nederland verspreid. De landbouwactiviteiten werden geleidelijk uitgebouwd en al in 1659 werden de eerste wijndruiven geoogst. De moraal van de kolonisten was desondanks laag en sommige sloten zich zelfs aan bij de Khoikhoi. Die laatstgenoemde waren vaak wel bereid om voor de kolonie werk te verrichten.
De oorspronkelijke bevolking, de Khoi en de San, geweigerde echter verder met de Europeanen handel te drijven en bleken ook ongeschikt te zijn voor het Europese concept van werk en bezit. Om toch in de behoefte van mankracht te voorzien, voerden de Nederlanders slaven in uit hun koloniën Madagaskar en Indië. Met de eerste invoer van slaven in het jaar 1658 verdubbelde de Kaapse bevolking. Naast de slaven waren er ook enkele bannelingen uit Indië, die door het Nederlands-Bataafse Hooggerechtshof naar de Kaap werden gedeporteerd. Samen met de slavenbevolking, vestigde ook de Islam zich aan de Kaap.
Naast de invoer van slaven was het de praktijk om van kolonisten zelfstandige boeren te maken als een oplossing voor het voedselprobleem. De Compagnie had in 1659 toestemming verleend om aan negen kolonisten de status vrijburgers toe te kennen. Kolonisten van Nederlandse en Duitse afkomst die hiervoor in aanmerking kwamen konden zaden en landbouwgereedschappen op krediet ontvangen. De eerste kolonist in dienst van de Compagnie, aan wie de vrijbrief gegeven was, was een Duitse kolonist uit Keulen die, zoals veel andere mensen uit Noordwest-Duitsland, na de Dertigjarige Oorlog in Nederland had gewerkt.
Het experiment slaagde en de landbouwproductie nam toe. De Compagnie had ook op een beperkte mate kolonisten uit onder meer Nederland aangemoedigd om zich aan de Kaap te vestigen. Veel minder mensen waren bereid om te emigreren, maar na het opheffen van het Edict van Nantes in 1687/1688 hadden bijna 225 van het totaal van 80.000 Hugenoten, die Frankrijk verlieten, besloten om zich aan de Kaap te vestigen.
Het kasteel, dat in de periode 1666 en 1679 was ontstaan, is het oudste bewaarde gebouw in Zuid-Afrika. Tegen het jaar 1691 waren daar tussen de vijftig en zestig huizen in Kaapstad en tegen het begin van de 18e eeuw was dat aantal vervijfvoudigd.

De uitbreiding van de kolonie had echter tot geschillen met de Khoikhoi geleid. In 1659 kwam het tot confrontaties met de inheemse bevolking door het gebruik van weilanden door kolonisten. In 1671 kwam het tot conflicten door de groeiende vraag naar vlees, wat de Khoikhoi niet wilden verhandelen. Uiteindelijke hadden de Khoikhoi een verpletterende nederlaag geleden. Sommigen waren bereid om met de kolonisten te trouwen of op een andere manier zich bij de blanke gemeenschap aan te sluiten, terwijl anderen het binnenland introkken. Vrouwen waren schaars in de kolonie en de Europese mannen gingen zich vermengen met Khoikhoi-vrouwen en slavinnen.

18e eeuw
Toen Simon van der Stel in 1679 aangesteld werd als nieuwe commandant van de Kaap (vanaf 1691 had hij het ambt van gouverneur bekleed) was het Kasteel de Goede Hoop volledig afgebouwd, terwijl Kaapstad zelf uit vier straten bestond en een blanke bevolking had van 290 mensen. De stad werd bestuurd door een raad die wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende bevoegdheden had en moest verantwoording afleggen aan de gouverneur-generaal van Nederlands-Indië in Batavia (het hedendaagse Jakarta).
Toen eind achttiende eeuw de VOC bankroet ging en Nederland een Fransgezinde regering kreeg (zie Bataafse Republiek), werden Kaapstad en de Kaapkolonie in 1806 veroverd door de Britten, net als veel andere Nederlandse koloniën. Bij de oprichting van het Koninkrijk der Nederlanden kreeg Nederland enkele koloniën terug, waaronder Nederlands-Indië, maar de Britten behielden de Kaapkolonie voor zichzelf vanwege de strategische ligging op de vaarweg naar Indië. De oorspronkelijke kolonisten voelden zich steeds meer onderdrukt door de Britse kolonisator en trokken uiteindelijk in groten getale als de Boeren het Zuid-Afrikaanse achterland in. Iets later werd in het nieuwe gebied waar de Boeren woonden goud en diamant gevonden, het economische zwaartepunt werd hierbij verplaatst van de Kaap naar het Witwatersrandgebied. Pas in 1910 verkregen de kolonies zelfstandigheid als de Unie van Zuid-Afrika.

Stadsbeeld
In Kaapstad is zowel de Nederlandse als de Engelse overheersing vandaag nog duidelijk zichtbaar in de Hollandse en Victoriaanse architectuur. Het vormt daarmee een belangrijke toeristische bestemming. 52% van alle buitenlandse bezoekers aan Zuid-Afrika bezoekt Kaapstad.
Ingeklemd tussen de Tafelbaai aan de ene kant en de Tafelberg aan de andere zijde, liggen er woonbuurten rondom de zakenkernen van het centrum met zijn wolkenkrabbers. De koude Benguelastroom stroomt vanuit het zuiden en veroorzaakt een klimaat met winterregens waarin fruit goed gedijt.

Het schiereiland genaamd Kaapschiereiland is een van de zes florarijken van de wereld, te weten de Kaapflora. Veel soorten zijn specifiek voor de regio en uniek in de wereld. Hieronder vallen vooral Fynbos, een soort heideachtige bebossing, en Proteas, de nationale bloem.

Demografie
Volgens de volkstelling van 2001, had het metropoolgebied van Kaapstad 2.893.251 inwoners en een bevolkingsdichtheid van 1.158 per km². Van de bevolking in de stad is 48,1% kleurling, 31,7% zwart, 18,8% blank en 1,4% Indisch.
Afrikaans is de belangrijkste moedertaal in de stad en wordt door 41,4% van de bewoners gesproken. De twee andere moedertalen zijn Xhosa (28,7%) en Engels (27,9%).

Joodse gemeenschap
De geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Zuid-Afrika begon onder het Britse bewind, omdat de Vereenigde Oost-Indische Compagnie geen geloofsvrijheid toestond voor de Kapenaars en uitsluitend het calvinistisch-protestants Christelijke kerk toeliet.De Britten waren meer verdraagzaam en in de loop van de 19e eeuw hadden de eerste Joodse burgers uit Duitsland en Engeland zich aan de Kaap gevestigd. In de laat 19e eeuw waren er enkele honderden Joodse immigranten in Zuid-Afrika, en deze gemeenschap groeide sterk in de daaropvolgende decennia.

19.000 van de bijna 90.000 Zuid-Afrikaanse joden hadden in 2006 in Kaapstad gewoond.In deze stad was ook de eerste synagoge gebouwd en stadsbuurten zoals de Seepunt, staan bekend om de gevestigde Joodse slagers en andere Joodse instellingen.

Bestuur
De stad Kaapstad is onderdeel van de gemeente Kaapstad en is een van de zes grootstedelijke gemeenten van Zuid-Afrika.
De stad heeft een gemeenteraad met 210 leden en zij kiezen de burgemeester. De burgemeester kiest op zijn buurt de uitvoerende leden. Sinds mei 2009 is Dan Plato van de Democratische Alliantie de burgemeester van Kaapstad. Naast een burgemeester heeft de stad ook een stadsmanager, deze staat aan het hoofd van het stadsbestuur en is niet politiek gekleurd. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezing is de Democratische Alliantie met 90 zetels (juni 2009: 94 zetels) de grootste partij geworden, met het Afrikaans Nationaal Congres op de tweede plaats met 81 zetels (juni 2009: 73 zetels). Geen enkele partij heeft echter de meerderheid in de gemeenteraad.
De stad is verdeeld in 105 verkiezingsdistricten en vanuit iedere wijk wordt een vertegenwoordiger direct verkozen voor in de gemeenteraad. De overige 105 zetels worden door de partijen ingevuld.
Op landelijk gebied is Kaapstad de wetgevende hoofdstad van Zuid-Afrika; het herbergd de twee kamers van het parlement van Zuid-Afrika. De bestuurlijke hoofdstad van Zuid-Afrika is Pretoria en de rechterlijke macht is gevestigd in Bloemfontein. In de stad is de Nationale Vergadering, het lagerhuis met 400 leden en de Nationale Raad van Provincies, het hogerhuis met 90 leden gevestigd.
De president van Zuid-Afrika heeft in Kaapstad een ambtswoning, het Tuynhuys en in Pretoria, de Uniegebouwen.

Sport
De sporten die in Kaapstad het meest beoefend worden zijn: cricket, voetbal, zwemmen en rugby. Twee rugbyclubs spelen in Kaapstad in het Newlands Stadion te weten de Stormers en de Western Province. Vaak worden wedstrijden van het nationale rugbyteam de Springbokken gespeeld in de stad en tijdens het wereldkampioenschap rugby 1995 werden er wedstrijden gespeeld, inclusief de halve finale.
Ook voetbal is ook populair in Zuid-Afrika. Twee clubs uit Kaapstad spelen in de Premier Soccer League (PSL), de eerste divisie van Zuid-Afrika. De twee clubs zijn de Ajax Cape Town welke in 1999 gevormd is door een fusie van Seven Stars en de Cape Town Spurs; en Santos. In Kaapstad zullen er tijdens het wereldkampioenschap voetbal 2010, welke gehouden zal worden in Zuid-Afrika, ook een aantal wedstrijden gespeeld worden, inclusief de halve finale. Bij Groenpunt zal er een nieuw stadion gebouwd worden, het Groenpuntstadion, met plaats voor 68.000 mensen.
Cape Cobras is de cricketclub, met thuisbasis de Newlands Cricket Ground die Kaapstad vertegenwoordigd. De club is ontstaan na een fusie tussen twee andere clubs.
Kaapstad heeft olympische aspiraties: in 1996 was Kaapstad een van de vijf kandidaten voor het organiseren van de Olympische Zomerspelen 2004. Hoewel de Spelen naar Athene gingen, was Kaapstad derde na Rome. Waarschijnlijk gaat het Olympisch Comité van Zuid-Afrika zich kandidaat stellen met Kaapstad als gastheer voor de Olympische Zomerspelen van 2020.

Verkeer en vervoer
Kaapstad vormt door de centrale ligging in het zuiden van Afrika een belangrijk vervoersknooppunt en is het eindpunt van veel regionale en (inter)nationale verbindingsroutes. De Caïro-Kaapstad Snelweg, die in Caïro begint, eindigt in Kaapstad en is ruim 10.000 kilometer lang.

Top 10 bezienswaardigheden Kaapstad

Tafelberg en Kabelbaan
Zeg je Kaapstad, dan zeg je de Tafelberg. Deze imposante berg is meer dan duizend meter hoog en heeft een karakteristieke afgeplatte bovenkant. U kunt naar de top wandelen, maar de meeste mensen gaan met de kabelbaan.

Slave Lodge
De wrange geschiedenis van de slavenhandel komt tot leven in de Slave Lodge. Vroeger was hier het cultuurhistorisch museum gevestigd. Een deel van die collectie is nog te zien, maar het museum richt zich steeds meer op de geschiedenis van de slavenhandel.

South African National Gallery
De basis van de National Gallery is een (Europese) schilderijencollectie uit de 17e tot de 20e eeuw. De laatste jaren koopt het museum steeds meer werk aan van kunstenaars uit zuidelijk Afrika. Het zeer indringende ‘The Butcher Boys’ is een van de topstukken.

Kaap de Goede Hoop en Cape Point
De zuidwestelijke punt van Zuid-Afrika is een onderdeel van Table Mountain National Park. Een schitterend natuurgebied met spectaculaire vergezichten. U kunt er ook overnachten en diverse (sport)activiteiten beoefenen.

Two Oceans Aquarium
Een van de mooiste zee-aquaria ter wereld is het Two Oceans Aquarium in Kaapstad. Een prachtig overzicht van het onderwaterleven in de Atlantische en Indische Oceaan. Durfals kunnen in het aquarium met haaien duiken om deze roofvissen te voederen.

Gold of Africa Museum
De Afrikaanse goudsmeden waren en zijn meesters in het bewerken van dit edelmetaal. Dit museum laat de fraaiste sieraden, kronen en andere gouden voorwerpen zien uit Mali, Ghana, Senegal, Ivoorkust en Zuid-Afrika.

Robbeneiland
Robbeneiland is vooral bekend omdat de latere president van Zuid-Afrika, Nelson Mandela, er jarenlang gevangen zat. Nu is het een museum als levende herinnering aan de overwinning op het apartheidsregime.

Kirstenbosch National Botanical Garden
De grootste botanische tuin van Zuid-Afrika en een van de mooiste ter wereld. De Kirstenbosch National Botanical Garden ligt tegen de oostelijke hellingen van de Tafelberg. Bijzonder is dat hier (bijna) uitsluitend inheemse bloemen en planten groeien.

Township Tour
Een rondleiding door een township is bepaald geen ‘aapjes kijken’. U ontmoet er de bewoners, brengt een bezoek aan sociale projecten en kunt de economie steunen door lokale producten aan te schaffen. Bonafide touroperators bestemmen een deel van de opbrengst aan projecten in de townships.

Wijn Proeven
De Westkaap is het centrum van de Zuid-Afrikaanse wijnbouw. Met een dagtrip naar de wijngebieden kunt u niet alleen de heerlijke wijnen proeven, maar ook genieten van natuur en cultuur.

terug inhoud